دره یاب. [ دَ رِ ](اِخ ) دهی است از دهستان جوانرود بخش پاوه شهرستان سنندج. واقع در 53هزارگزی جنوب باختر پاوه و کنار رودخانه ٔ لیله. آب آن از رودخانه ٔ لیله و راه آن مالروو صعب العبور است. (از فرهنگ...

دره هوان. [ دَ رِ هَُ ] (اِخ ) دهی است از دهستان خورخوره بخش دیواندره شهرستان سنندج. واقعدر 52هزارگزی باختر دیواندره و 10هزارگزی شمال باختری بست ، با 110 تن سکنه. آب آن از رودخانه و چشمه و راه آن م...

دره هنی. [ دَ رِ هََ ] (اِخ ) ده کوچکی است از بخش نیکشهر شهرستان چاه بهار. واقع در 27هزارگزی باختر نیکشهر و کنار راه مالرو نیکشهر به بنت. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 8).

ده کوچکی است از دهستان نوق بخش نیکشهر شهرستان چهار بهار .

دره هرد. [ دَ رِ هََ ] (اِخ ) دهی است از دهستان سرشیو بخش مریوان شهرستان سنندج. واقع در 72هزارگزی خاور دژ شاهپور و 15هزارگزی شمال خاوری پاسگاه قطونه آب آن از چشمه ها. و راه آن مالرو است. (از فرهنگ ...

دره هداوند. [ دَ رِ هََ وَ ] (اِخ ) دهی است از دهستان حشمت آباد بخش دورود شهرستان بروجرد. واقع در 26هزارگزی شمال خاوری دورود و کنار راه مالرو خانوردی به شرشر. آب آن از قنات و راه آن مالرو است. چندی...

دره ویله. [ دَ رِ ل ِ ] (اِخ ) دهی است از دهستان والابجرد شهرستان بروجرد واقع در 9هزارگزی جنوب بروجرد و 3 هزارگزی باختر راه شوسه ٔ بروجرد به دورود. آب آن از قنات و راه آن مالرو است. (از فرهنگ جغراف...

دره ویس بریموند. [ دَ رِ ب ِ م ِ وَ ](اِخ ) دهی است از دهستان خالصه بخش مرکزی شهرستان کرمانشاهان. واقع در 37 هزارگزی شمال باختری کرمانشاه و کنارراه شوسه ٔ روانسر و رودخانه ٔ قره سو، با 188 تن سکنه ...

دره ویره. [ دَ رِ ] (اِخ ) دهی است از دهستان دره صیدی بخش اشترینان شهرستان بروجرد. واقع در 18هزارگزی شمال خاوری اشترینان و کنار راه مالرو دره میانه به دره گرگ ، با 106 تن سکنه. آب آن از قنات و راه ...

دهی است از دهستان خور خوره بخش دیواندره شهرستان سنندج .

دهی است از دهستان خور خوره بخش دیواندره شهرستان سنندج .

دره ویان. [ دَ رِ ] (اِخ ) ده کوچکی است از دهستان سارال بخش دیواندره شهرستان سنندج. واقع در 20هزارگزی جنوب باختری دیواندره. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 5).دره ویان. [ دَ رِ] (اِخ ) دهی است از دهستا...

دره ونی. [ دَ رِ وَ ] (اِخ ) دهی است از دهستان طرهان بخش طرهان شهرستان خرم آباد. واقع در 42هزارگزی شمال باختری کوهدشت و 42هزارگزی شمال باختری راه فرعی خرم آباد به کوهدشت ، با 300 تن سکنه. آب آن از ...

دره ول. [ دَ رِ وِ ] (اِخ ) ده کوچکی است ازدهستان ایوه بخش ایذه ٔ شهرستان اهواز. واقع در 58هزارگزی باختر ایذه. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 6).

درهوس. [ دِ هََ ] (ع ص ) سخت و درشت. (منتهی الارب ). شدید. (اقرب الموارد). دَراهس. و رجوع به دراهس شود.

دره وزم. [ دَ رِ وِ ] (اِخ ) دهی است از دهستان فعله کری بخش سنقر کلیائی شهرستان کرمانشاهان. واقع در 3هزارگزی شمال سنقر و 6هزارگزی شمال میخواران بالا. آب آن از رودخانه ٔ ورمقان و راه آن مالرو است. (...

دره وزان. [ دَ رِ وَ ] (اِخ ) دهی است از دهستان خورخوره بخش مرکزی شهرستان سقز. واقع در 20هزارگزی جنوب خاور سقز و 6هزارگزی جنوب ده اسماعیلیه ، 380 تن سکنه. آب آن از چشمه و راه آن مالرو است. این ده د...

دره و تپه. [ دَرْ رَ وُ ت َپ ْ پ َ / پ ِ ] (اِ مرکب ) دره تپه. تپه و ماهور.- از دره و تپه گفتن ؛ از همه جا گفتن. (یادداشت مرحوم دهخدا).

درهوا. [ دَ هََ] (ص مرکب ) آویخته و معلق. (ناظم الاطباء). اندروا.- در هوا شدن ؛ معلق شدن. آویخته شدن. (ناظم الاطباء).- پادرهوا ؛ بدون استواری و استحکام.- || بدون تعقل و تفکر. (ناظم الاطباء). و رجو...

درهو. [ دَ ] (اِ) یک قسم دریچه و یا پنجره ای که از میان وی گلوله را بغلطانند. (ناظم الاطباء).

دره نیک. [ دَ رِ ] (اِخ ) ده کوچکی است از دهستان بهمئی گرمسیر بخش کهکیلویه شهرستان بهبهان. واقع در 38هزارگزی شمال باختری لک لک مرکز دهستان و 48 هزارگزی خاور راه شوسه ٔ سلطان آباد. (از فرهنگ جغرافیا...

دره نیجه. [ دَرِ ج ِ ] (اِخ ) دهی است از بخش گوران شهرستان شاه آباد. واقع در 21هزارگزی شمال باختری گهواره و 3 هزارگزی گورگاورز، با 150 تن سکنه آب آن از چشمه و راه آن مالرو است. اهالی آن از تیره ٔ ب...

دره نی. [ دَ رِ ] (اِخ ) دهی است از دهستان دشمن زیاری بخش کهکیلویه شهرستان بهبهان. واقع در 7هزارگزی شمال خاوری قلعه ٔ کلات مرکز دهستان و 48هزارگزی شمال راه شوسه ٔ بهبهان به آرو. با 150 تن سکنه. آب ...

دره نک. [ دَ رِ ن َ ] (اِخ ) دهی است ازدهستان میداود (سرگچ ) بخش جانکی گرمسیر شهرستان اهواز. واقع در 18 هزارگزی جنوب خاوری باغ ملک و 18 هزارگزی جنوب خاوری راه اتومبیل رو باغ ملک به ایذه ، با 100 تن...

دره نقدی. [ دَ رِ ن َ ] (اِخ )دهی است از دهستان همت آباد شهرستان بروجرد. واقع در17هزارگزی خاور بروجرد و 14 هزارگزی خاور راه شوسه ٔبروجرد به دورود، با 276 تن سکنه. آب آن از چشمه و راه آن مالرو است. ...

دره نصب. [ دَ رِ ن َ ص َ ] (اِخ ) دهی است از دهستان کرگاه بخش ویسیان شهرستان خرم آباد. واقع در 27هزارگزی جنوب خاوری ماسور و 27هزارگزی جنوب خاوری راه شوسه ٔ خرم آباد به اندیمشک ، با 500 تن سکنه. آب ...

در هندوان. [ دَ هَِ دُ ] (اِخ ) محله ای است به بلخ از آن محله است فقیه ابوجعفر هندوانی. (از منتهی الارب ). نام محلی از بلخ است و نسبت بدو هندوانی است. (یادداشت مرحوم دهخدا).

دره نارنجی. [ دَ رِ رِ ] (اِخ ) ده کوچکی است از دهستان بهمئی سردسیر بخش کهکیلویه شهرستان بهبهان. واقع در 32 هزارگزی جنوب خاوری قلعه ٔ اعلا مرکز. دهستان. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 6).

دره ناخی. [ دَ رِ ] (اِخ ) دهی است از دهستان اورامان بخش زراب شهرستان سنندج. واقع در 27هزارگزی شمال باختری زراب و 2هزارگزی خاور راه اتومبیل رو مریوان به زراب ، با 150 تن سکنه. آب آن از چشمه و راه آ...

دره نا. [دَ رِ ] (اِخ ) ده کوچکی است از دهستان بهمئی سردسیربخش کهکیلویه شهرستان بهبهان. واقع در 11هزارگزی جنوب باختری قلعه ٔ اعلا مرکز دهستان و 36هزارگزی خاور راه شوسه ٔ رامهرمز. (از فرهنگ جغرافیای...

دره میرک. [ دَرْرِ رَ ] (اِخ ) دهی است از دهستان شهاباد بخش حومه ٔ شهرستان بیرجند. واقع در 9هزارگزی جنوب خاوری بیرجند. آب آن از قنات و راه آن مالرو است. مزرعه ٔ باغ تنگل جزء این ده است. (از فرهنگ ج...

دره میرزا. [ دَ رِ ] (اِخ ) دهی است از دهستان خزل شهرستان نهاوند. واقع در 40 هزارگزی شمال باختری شهر نهاوند و کنار راه مالرو قره لباس به فیروزآباد پائین. آب آن از چشمه و راه آن مالرو است. ایل ترکاش...

دره میانه. [ دَ رِ ن ِ ] (اِخ ) دهی است از دهستان کمازان شهرستان ملایر. واقع در 28هزارگزی جنوب شهر ملایر و 21 هزارگزی راه ٔ شوسه ٔملایر به اراک ، با 850 تن سکنه. آب آن از قنات و راه آن مالرو است. ا...

درهمی. [ دَ هََ ] (حامص مرکب ) درهم بودن. اختلال. پریشانی. بی ترتیبی. (ناظم الاطباء). اختلاط. بوح. دوکه. (یادداشت مرحوم دهخدا). امتزاج. اشکال.درهمی. [ دِ هََ می ی ] (ص نسبی ) منسوب است به درهم که ن...

دره مهدی قلی. [ دَ رِ م ِ ق ُ ] (اِخ ) دهی است از دهستان چنارود بخش آخوره ، شهرستان فریدن. واقع در 34هزارگزی جنوب آخوره ، با 150 تن سکنه. آب آن از قنات و راه آن مالرو است. (از فرهنگ جغرافیایی ایران...

دارای درهم بسیار شدن و فعل آن مجهول بکار رود .یا گردیدن برگ خبازی مانند درهم .

دره موردی. [ دَرْ رَ ] (اِخ ) نام تیره ای از نوئی ، قسمت چهاربینچه جاکی از ایلات کوه کیلویه ٔ فارس است. (از جغرافیای سیاسی کیهان ص 89).

دره مورد. [ دَ رِ ] (اِخ ) دهی است از دهستان باغ ملک بخش جانکی گرمسیر شهرستان اهواز. واقعدر 12هزارگزی شمال باختری باغ ملک و 6هزارگزی باخترراه اتومبیل رو هفتگل به ایذه. آب آن از چشمه و راه آن اتومبی...

پریشان

درهم نشستن. [ دَ هََ ن ِ ش َ ت َ ] (مص مرکب ) کثیف و غلیظ و هنگفت شدن مانند تاریکی. (ناظم الاطباء). ترکب. (از تاج المصادر بیهقی ).

اهوم. [ اَهَْ وَ ] (ع ص ) بزرگ سر. (منتهی الارب ) (از ناظم الاطباء).

بیوت. [ ب ُ ] (ع اِ) ج ِ بَیْت. (منتهی الارب ). خانه ها. رجوع به بیت شود. || (اصطلاح نجوم )دوازده قسمت فرضی منطقةالبروج که ابتدا از طالع در خلاف جهت حرکت یومی شمرده میشوند. (خانه ٔ اول ، خانه ٔ دوم...

خسب. [ خ ُ ] (نف ) خوابنده : فرشته صفت مردم هوشیارنه بسیار خسب است و بسیارخوار.سعدی (صاحبیه ).- روز خسب ؛ روز خواب.خسب. [ خ ُ ] (اِخ ) شهری است [ بخراسان ] بر کرانه ٔ بیابان و آب ایشان از کاریز اس...

ازت. [ اَ زُ ] (فرانسوی ، اِ) (از یونانی ، مرکب از ((اَ))، حرف نفی + زُئه ، حیات ) دمی باشد بسیط و بیرنگ و بی بو و بی طعم. چهارخمس ترکیب هوا از ازت است. یک لیتر ازت 1/258 گرم وزن دارد و وزن مخص...

اغلب. [ اَ ل َ ] (ع ص ، اِ) مرد چیره و ستبرگردن و دلاور. ج ، غُلب. (منتهی الارب ) (آنندراج ): رجل اغلب ؛ مرد چیره و ستبرگردن و دلاور. ج ، غُلب. (ناظم الاطباء). ستبرگردن. (مهذب الاسماء نسخه ٔ خطی ) ...

آبجامه. [ م َ / م ِ ] (اِ مرکب )جام آبخوری. اناء. (زمخشری ): القحف ؛ آب جامه ٔ چوبین.(قاضی محمد دهار). کاس. جام شراب. تور : زمزم لطف آب خامه ٔ اوست کعبه ٔ اهل فضل نامه ٔ اوست.سنائی.

امرا. [ اَ ] (هزوارش ، اِ) امنا . امرا . پهلوی خر. (حاشیه ٔ برهان قاطع چ معین ). بلغت زند و پازند خر. (از برهان قاطع) (ناظم الاطباء). خر یا اسب یا الاغ. (آنندراج ). خر الاغ. (هفت قلزم ).امرا. [ اَ...

خشاو. [ خ ِ ] (اِمص ) پیرایش بستان و باغ و کشت زار از علفهای خودرو و هرزه و سنگ و خس و خاشاک آنها را برداشتن. خشاوه. (ناظم الاطباء). || پیرایش درخت از شاخه های زیادتی. (ناظم الاطباء).

اشباح. [ اَ ] (ع اِ)ج ِ شبح. کالبدها. (از منتهی الارب ) (دَهار). شخص ها یعنی بدنها و جسمها. (غیاث ). || سایه ها. || سیاهی ها که از دور دیده میشود. || سیاهی و هیأتی که از دور بنظر آید : نقد عشق از ...

امشی. [ اِ ] (اِ) دارویی از مواد نفتی که آن رابرای دفع حشرات بخصوص مگس با تلمبه بهوا می پاشند.

تطرب. [ ت َطَرْ رُ ] (ع مص ) به طرب آوردن. (تاج المصادر بیهقی ) (از اقرب الموارد). سرود گفتن و در طرب آوردن و شادمان کردن. (منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء).

خشاوری. [ خ ُ وَ ] (ص نسبی ) منسوب به خشاوره که کوچه ای است در نیشابور. (از انساب سمعانی ).

جباع. [ ج ُب ْ با ] (ع ص ، اِ) کوتاه بالا، زن باشد یا مرد. (منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء). زن کوتاه. (مهذب الاسماء). || تیر کوچک که بدان طفلان تیراندازی کنند. (منتهی الارب )(آنندراج ) (نا...

دأی

ابوی. [ اَ ب َ] (ع ص نسبی ) منسوب به اب. پدری. || (از ع ، اِ) عامیان فارسی زبان این صورت را بغلط بمعنی پدراستعمال کنند و ابوی من ، ابوی او، ابوی تو گویند.ابوی. [ اَ ب َ وا ] (اِخ ) نام کوهی بشام.اب...

اتبا. [ اَ ] (اِ) بلغت زند و پازند تیر باشد که بعربی سهم گویند. (برهان ).

ازذ. [ اَ زَ ] (اِخ ) از اعلام عربست ، از جمله نام پدر جابر و پدر ام ّبکر که از رواة حدیث اند.

افذ. [ اَ ف ذذ ] (ع اِ) تیر قمار بی پر. (آنندراج ) (ناظم الاطباء) (منتهی الارب ).

توع. [ ت َ ] (ع مص ) مسکه یا فله به پاره ٔ نان برگرفتن. (منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد).

حکش. [ ح َ ] (ع مص ) گرد آوردن. || ترنجیدن. (منتهی الارب ).

الدنگ. [ اَ دَ ] (ص ) بلندبالا و نادان. احمق با قدی دراز. شخص دراز و سبک عقل. کلمه ایست تحقیر را بیشتر برای مرد بلندقد. || لوده و بی غیرت و بی کار و بار: با الدنگها راه مرو بیعار میشوی.

جخت. [ ج َ ] (ق ) حال و این زمان. (لغت محلی شوشتر، نسخه ٔ خطی ). || در تداول عوام ، به معنی منتهی. حداکثر: بذرافشان علی آباد سیصد خروارکجا بود، جخت به صد خروار برسد. || (ص ) سخت و محکم و مضبوط. (لغ...

افؤل. [ اَ ءُ ] (ع اِ) ج ِفَأل ، شگون. ضد طیره. (منتهی الارب ). ج ِ فأل ، بمعنی سخن خوش و نیکو. (از اقرب الموارد). فؤول. (منتهی الارب ) (اقرب الموارد). رجوع به فأل و فؤول شود.افول. [ اُ ] (ع ...

ثدمة. [ ث َ م َ ] (ع ص ) تأنیث ثدم.

جوج. [ جو / ج َ / جُو ] (اِ) پارچه ٔ گوشت سرخی باشد که بر سر خروس است. (برهان ). پارچه ٔ گوشتی که بر سر خروس رسته بود. (شرفنامه ٔ منیری ). تاج خروس. || علامتی را نیز گویند که بر سر طاقها و ایوانها ...

آئب. [ ءِ ] (ع ص ) بازگردنده. ج ، اُوّاب ، اُیّاب.

اربدة. [ اَ ب َ دَ ] (اِخ ) نام ابویحیی هلالی است.

اضطرار. [ اِ طِ ] (ع مص ) بیچاره و حاجتمند کردن کسی را،یقال : اضطره الیه فاضطر الیه (مجهولاً). (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). اضطرار کسی را به کسی ؛ نیازمند کردن و مُلْجاء کردن وی را، پس مضطر شدن و...

تغا. [ ت ِ ] (ع اِ) خنده ٔ بلند. (از محیطالمحیط) (از اقرب الموارد).

چول. [ چ َ / چُو ] (ص ) خمیده. (فرهنگ اسدی ) (جهانگیری ) (اوبهی ). خم و خمیده. (برهان ). خمیده و کج. (آنندراج ) (انجمن آرا) (فرهنگ نظام ). کج و خم و خمیده. (ناظم الاطباء). خمیده وکج که چوله هم گوین...

خق. [ خ َق ق ] (ع اِ) شکاف در زمین که کسی اندروی پنهان تواند شد. (منتهی الارب ) (از تاج العروس ) (از لسان العرب ) (از اقرب الموارد). ج ، اَخقاق ، خقوق. جج ، اَخاقیق. || حوض خشک. (منتهی الارب ).خق. ...

اترک. [ اَ رَ ] (اِخ ) نام رودی در مشرق خزر بطول 500 هزار گزبه ایران که از هزارمسجد سرچشمه گیرد و بسوی مغرب روان گردد و رود سومبار یا سیمبار در قلعه ٔ چات بدو پیوندد و از دریاچه هائی که همین رود ...

اشیح. [ اَش ْ ی َ ] (اِخ ) قلعه ایست به یمن. (منتهی الارب ). قلعه ٔبلند محکمی است در کوههای یمن. (مراصد). دژ استواری بود در یمن در قله ٔ کوهی بسیار بلند. (از قاموس الاعلام ترکی ). نام حصن بسیار بلن...

البسة. [ اَ ب ِ س َ ] (ع اِ) ج ِ لباس. (اقرب الموارد) (دهار). رجوع به لباس شود.

ایران. (اِخ ) پهلوی ، «اِران » . به کشور ایران در عهد ساسانی «اران شتر» میگفتند. در عصر هخامنشی ایی ریا نام قوم ایرانی بود و این کلمه را نام قوم اُسِّت ِ قفقاز بصور «ایرون »، «ایرو» و «ایر...

پیم. [ پ َ ی َ ] (اِ) مخفف پیام. (آنندراج ).- پیمبر ؛ رجوع به همین کلمه در جای خود شود.پیم. (اِخ ) نام یکی از رودهای ایالت توبولسک از سیبری و آن از طرف راست برودخانه ٔ اوبی میریزد و در حدود 70 در...

جاهه

جزء. [ ج َزْءْ ] (ع مص ) بخش کردن و پاره پاره نمودن. (از منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء). پاره پاره کردن. (دهار) (ناظم الاطباء). تقسیم و تجزیه کردن. (از متن اللغة) (از اقرب الموارد). || محک...

چرم. [ چ َ ](اِ) پوست بود. (فرهنگ اسدی ). پوست انسان و حیوانات. (آنندراج ) . مطلق پوست بدن انسان یا حیوان. جلد. جلد تن حیوان یا انسان. پوست ناپیراسته : چنین تا بر او بر بدرید چرم همیرفت خون از ت...

خم. [ خ َم م ] (ع مص ) روفتن. منه : خَم َّ البیت خَمّاً؛ روفت آن خانه را. پاک کردن. جاروب کردن. گردگیری کردن. (یادداشت بخط مؤلف ). || پاک کردن چاه. منه : خم البئر؛ پاک کرد چاه را. || دوشیدن. منه :...

اورة. [ اَ وِ رَ ] (ع ص ) ارض اورة؛ زمین سخت خشک. (منتهی الارب ).اوره. [ اَ رَ / رِ ] (اِ) ابره ، قبا و ابره رضایی و غیره. (غیاث اللغات ). رویه ٔ قبا. (انجمن آرا). ابره است که روی قبا و کلاه وامثال...

ابوجریر. [ اَ ؟ ] (اِخ ) صحابیست.

اشیح. [ اَش ْ ی َ ] (اِخ ) قلعه ایست به یمن. (منتهی الارب ). قلعه ٔبلند محکمی است در کوههای یمن. (مراصد). دژ استواری بود در یمن در قله ٔ کوهی بسیار بلند. (از قاموس الاعلام ترکی ). نام حصن بسیار بلن...

امجال. [ اِ ] (ع مص ) آبله افتادن و شوخ بستن دست از کار. (منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء). شوخگین و آبله ناک گردانیدن کار دست را. (منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء). آبله دار شدن دست ...

افاحیص. [ اَ ] (ع اِ) ج ِ اُفحوص ، خانه ٔ سنگ خوار. (منتهی الارب ) (از ناظم الاطباء). ج ِ افحوص ، یعنی جائی که مرغ سنگ خوار خاک آن را دور کند تا در آن تخم کند. (از اقرب الموارد).افاحیص. [ اَ ] (اِخ...

اروض. [ اُ ] (ع اِ) ج ِ اَرض.

آژیر. (ص ) محتذر. حَذِر. برحذر. محتاط. بپرهیز : کنون باید آژیر بودن ز شیرکه در مهرگان بچه دارند زیر.فردوسی.که برگشت از اینگونه افراسیاب همانا بجنگ تو دارد شتاب سپه را بیارای و آژیرباش شب و روز با ت...

آبجامه. [ م َ / م ِ ] (اِ مرکب )جام آبخوری. اناء. (زمخشری ): القحف ؛ آب جامه ٔ چوبین.(قاضی محمد دهار). کاس. جام شراب. تور : زمزم لطف آب خامه ٔ اوست کعبه ٔ اهل فضل نامه ٔ اوست.سنائی.

اومی. (اِخ ) دهی از دهستان پائین ولایت بخش شهرستان تربت حیدریه دارای 552تن سکنه. رجوع به فرهنگ جغرافیایی ایران ج 9 شود.

آئب. [ ءِ ] (ع ص ) بازگردنده. ج ، اُوّاب ، اُیّاب.

آئن. [ ءِ ] (ع ص ) مرفّه و تن آسان.

آئین. (اِ) رجوع به آیین شود.

آ. (حرف ) الف لَیِّنه ، مقابل همزه یا الف متحرکه ، حرف اوّل است از حروف هجا، و در حساب جُمَّل آن را به یک دارند. این حرف چون در اوّل کلمه باشد گاه به همزه ٔ مفتوحه بدل شود، چون در آفکانه ، افکانه. ...

آئل. [ ءِ ] (ع ص ) شیر ستبر. || هر چیز ستبر از روغن و عسل و مانند آن.

اراخ. [ اِ ] (ع اِ) گاو دشتی. گاو کوهی. گاو وحشی. || بچه ٔ گاو دشتی. (مهذب الاسماء). || گوزن.

آء. (ع اِ) ج ِ آءة.

آآر. (اِخ ) رودخانه ای است در سویس که از گردنه ٔ «گِرمَسل » سرچشمه گیرد و «برن » و «سُلور» را آبیاری کند و با «روس » و «لیما» و «تی یِل » یکی شده به رود رَن ریزد. طول آن 280 هزار گز.

آب. (اِ) (اوستائی آپ ap، سانسکریت آپ َ apa، پارسی باستانی آپی api، پهلوی آپ ap) مایعی شفاف بی مَزه و بوی که حیوان از آن آشامد و نبات بدان تازگی و تری گیرد. و آن یکی از چهار عنصر قدماست و به عربی آن...

امرص. [ اَ رَ ] (ع ص ) ژفگن (چرکین ). (مصادر زوزنی ). در مصادر زوزنی چ تقی بینش این لغت نیست در ص 203 همین کتاب غمص راژفگن شدن معنی کرده است در اقرب المواردو منتهی الارب در معانی مرص معنی مناسبی پی...

احمد. [ اَ م َ ] (اِخ ) ابن خیرالدین آیدینی گوزل حصاری معروف بخواجه اسحاق افندی. وی شمائل النبی تألیف ابوعیسی و مقدمةالادب زمخشری را به نام اقصی الارب فی ترجمةمقدمةالادب را بترکی ترجمه کرده است. و...

آآرو. [ رَ ] (اِخ ) شهری است در سویس کرسی ولایت آرگوی ، در ساحل «آر»، دارای 12000 تن سکنه.

ارهط. [ اَ هَُ ] (ع اِ) ج ِ رَهط، به معنی گروه.

آبرام. (اِخ ) رجوع به ابراهیم شود.

احک. [ اَ ح َک ک ] (ع ص ) سُم خراشیده. || کعب سوده. || آنکه زانوهای خود بر هم فروکوبد در رفتار. || مرد بی دندان. (منتهی الارب ).

آآ. (اِخ ) (کلمه ٔ آلمانی به معنی آب ) نام عده ٔ بسیاری از رودخانه های ممالک سلت و آلمان. || نام رودخانه ٔ ساحلی فرانسه (دریای شمال ) که کشت و زرع سنتومر بدوست. طول آن 80 هزار گز.

آبد. [ ب ِ ] (ع ص ) جاودانه. ج ، آبدین. || مرغ مقیم بیک جا، خلاف قاطع. || جانور وحشی.

اسفل. [ اَ ف َ ](ع ن تف ) نعت تفضیلی از سافل. زیرتر. (غیاث ). بزیرتر. پست تر. (غیاث ). فروتر. (مهذب الاسماء). فرودتر. پائین تر. (غیاث ). مقابل اعلی. ج ، اسفلون (مهذب الاسماء)،اسافل. || (ص ) فرود. ف...

ببل. [ ب َ ب ُ ] (اِ) سیسبان.

آبدیده. [ دی دَ / دِ ] (ن مف مرکب ) جامه یا متاعی دیگر که در آب افتاده و بدان زیان رسیده باشد.

آبدین. [ ب ِ ] (ع ص ، اِ) ج ِ آبِد.- ابدالاَّبدین ؛ همیشه. رجوع به اَبَد شود.

آبشن. [ ب ِ ش َ ] (اِ) در بعض فرهنگهاپیراهنی که بر داماد پوشند آمده است.آبشن. [ ش َ ] (اِ) سعتر. آویشن.

آئینه. [ ن َ / ن ِ ] (اِ) رجوع به آیینه شود.

آءة. [ ءَ ] (ع اِ) نام درختی است و گویند بانک. (مهذب الاسماء). || ثمره ٔ درختی. (منتهی الارب ) (مهذب الاسماء). ج ، آء. || کلمه ای که بدان شتر را زجر کنند. (منتهی الارب ). || حکایت از صوت و آواز هر ...

آبچ. [ ب َ ] (اِ) آبج.

آبج. [ ب َ ] (اِ) نشانه ٔ کمان گروهه. || آلتی در زراعت.

ابریق. [ اِ ] (معرب ، اِ) معرب آبری (تاج العروس ) یا آبریز. ظرف سفالین برای شراب : ابریق می مرا شکستی ربّی برمن در عیش من ببستی ربّی.(منسوب به خیام ). || آبدستان. (خلاص نطنزی ) (مهذب الاسماء). تامو...

آباده. [ دَ ] (اِخ ) سه محل است در فارس. یکی شهرستان آباده که مشتمل بر هفت بخش یا بلوک است. آباده ٔ اقلید، مرغاب ، مرودشت ، مایین ، رامجرد، بیضاء و ایرج. دیگر مرکز آباده ٔ اقلید و آن شهرکی است در ر...

ایران. (اِخ ) پهلوی ، «اِران » . به کشور ایران در عهد ساسانی «اران شتر» میگفتند. در عصر هخامنشی ایی ریا نام قوم ایرانی بود و این کلمه را نام قوم اُسِّت ِ قفقاز بصور «ایرون »، «ایرو» و «ایر...

آبادکرد. [ ک َ / ک ِ ] (ن مف مرکب ) بناکرده. معموره. آبادکرده. ساخته : این نهال نشانده را مشکن مکن آبادکرد خویش خراب.مسعودسعد.

آبایان. (اِخ ) آبایانی. نام کوهی است که گویند ارتفاع آن چهل فرسنگ است.